Osmanlı Devleti’nin Avrupa Tarih Ders Kitaplarındaki Görsel Temsillerinin İncelenmesi

Avrupa Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı Temsilleri

    Tarih, yalnızca geçmişi aktaran bir alan değil; geçmişi anlamlandıran, yorumlayan ve yeniden inşa eden dinamik bir disiplindir. Bu inşa sürecinde görsel temsiller, tarihsel anlatının biçimlenmesinde güçlü bir araç olarak öne çıkar. Görseller, tarihî olay ve kişiliklerin nasıl sunulacağına ve algılanacağına yön verirken, öğrencilerin tarihsel bilinci ve geçmişe dair tutumlarını da derinden etkileyebilir. Bu bakış açısından hareketle, bu web sitesinde Avrupa’da okutulan tarih ders kitaplarında Osmanlı Devleti’nin görsel temsillerinin incelenmesiyle, Osmanlı’ya dair tarihsel anlatının nasıl kurgulandığını ortaya koymak amaçlanmıştır.

    Araştırma kapsamında, Avrupa’nın yedi ülkesinde (İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya, Avusturya, Bulgaristan ve Macaristan) okutulan toplam on bir tarih ders kitabı incelenmiştir. Ülkelerin seçiminde, Osmanlı Devleti ile olan tarihsel, siyasi, kültürel ve askerî ilişkilerinin yoğunluğu temel ölçüt olarak belirlenmiştir. Çalışmada, ders kitaplarında yer alan görsellerin tematik dağılımları, temsil sıklıkları ve eşlik eden metinlerin içerik analizleri yapılarak ortaya konulmaktadır. Böylece, Avrupa’da tarih öğretiminde Osmanlı’nın nasıl “görüldüğü” ve “gösterildiği” üzerine bütüncül bir bakış sunulmaktadır.

    Osmanlı’nın Görsel Temsillerinin Öğrencilerin Algı İnşasındaki Rolüne İlişkin Değerlendirme

  Avrupa tarih ders kitaplarında Osmanlı’nın genellikle fetihçi, savaşçı ve tehdit unsuru olarak temsil edilmesi, öğrencilerde Osmanlı’yı sadece askeri genişleme ve baskı politikaları üzerinden ‘’Doğulu despotik bir güç” olarak algılama eğilimi yaratabilir. Tarihsel olayların görsel temsilleri, yalnızca geçmişi aktarmakla kalmayıp, aynı zamanda bugüne dair algıları da inşa edebilir. Bu yönüyle Osmanlı Devleti’ne yönelik tarih ders kitaplarında kullanılan görseller ve görsellerle ilişkili metinler Avrupa'da öğrencilerin günümüz Türkiye’sine bakış açısını da şekillendirebilir. Özellikle devşirme sistemi üzerinden oluşturulan olumsuz imaj, Hristiyanların köleleştirilmesi, Ermeni Tehciri üzerinden baskıcı ve zalim bir güç algısı, fetih harita ve görselleri Osmanlı geçmişinin günümüz Türkiye’sinin politik yapısıyla ilişkilendirilmesine yol açarak, Türkiye’nin günümüzde de Avrupa için "öngörülemez" veya "Batı karşıtı" bir tehdit olduğu yönünde bir algıyı besleyebilir. Bu nedenle, Osmanlı’nın tarih sahnesindeki çok yönlü rolünün daha dengeli bir biçimde sunulması, Türkiye’nin günümüz dünyasındaki yerini daha objektif bir perspektiften değerlendirmeye katkı sağlayabilir.